Jak uczyć się czytać w języku obcym i jak uczyć się języka obcego czytając? (Część I)

W tytułowym pytaniu nie chodzi o naukę składania liter, sylabizowania i składania słów w zdania, choć w przypadku nauki języków z innym, niż łaciński, alfabetem temat ten też miałby uzasadnienie. Chodzi tu o to, jak z jednej strony rozwijać kompetencję czytania w języku obcym, a z drugiej – jak uczyć się języka obcego czytając. I sprawa wcale nie jest tak banalna, jak mogłoby się z pozoru wydawać.

Czytanie w języku obcym, jako sprawność językową, można ćwiczyć w różny sposób. W metodyce nauczania języków obcych, ze względu na sposób i formę pracy z tekstem oraz jego długość, rozróżnia się dwa podstawowe rodzaje czytania, czyli tzw. czytanie intensywne i ekstensywne.
Czytanie intensywne to nic innego jak praca z tekstem podczas zajęć z nauki języka obcego. Do ćwiczeń wybierane są teksty o stosunkowo niewielkiej objętości, dostosowane do poziomu znajomości języka uczących się. Praca z tekstem na zajęciach ma na celu m.in. poszerzanie zasobu słownictwa czy znajomości struktur gramatycznych i często jest punktem wyjścia do ćwiczeń w mówieniu lub pisaniu.

Ponieważ nad opisanymi wyżej ćwiczeniami czuwa podczas zajęć lektor, teraz chcę się skupić nad drugim rodzajem pracy z tekstem, a mianowicie nad czytaniem ekstensywnym, zwanym również potocznie czytaniem dla przyjemności. To nic innego jak samodzielne czytanie przez uczącego się tekstów o większej objętości, np. opowiadań czy powieści. Jak i co czytać, aby czerpać z tego nie tylko przyjemność, ale również korzyści?
Przede wszystkim należy wybierać lektury, które są dla nas interesujące – pamiętajmy, że bodźce emocjonalne, zwłaszcza pozytywne, pomagają w zapamiętywaniu przyswajanych treści. Osoba, która nie lubi czytać książek w swoim ojczystym języku, najprawdopodobniej nie będzie zaczytywać się w literaturze obcojęzycznej. Może lepszym rozwiązaniem w takim wypadku będzie lektura prasy, portali tematycznych (uwaga jednak na fora internetowe!), czasopism branżowych? Czegokolwiek, co jest poprawnie napisane i wzbudzi zainteresowanie.
Dla osób, które nie znają języka na poziomie umożliwiającym pochłanianie powieści, przeznaczone są lektury uproszczone (tzw. „easy readers”), czyli specjalnie zredagowane na potrzeby uczących się książki o zmniejszonej liczbie słów i łatwych strukturach gramatycznych.
Ucząc się języków obcych nie warto, moim zdaniem, zbyt wcześnie sięgać po klasykę literatury, choćby z racji tego, że trudno jest na pewnym poziomie znajomości języka odróżnić przestarzałe słowa i struktury składniowe. Wyobrażacie sobie, mości Państwo, rozmowę z obcokrajowcem, który język polski szlifował czytając Sienkiewicza w oryginale? No właśnie. Dlatego lepiej zaczynać przygodę z czytaniem literatury w oryginalne od powieści współczesnych. Zaczynać, ale nie kończyć!
Dobrze jest czytać książki, których przekłady na język polski znamy i które nam się podobały. Dzięki temu łatwiej domyślimy się znaczenia słów i będziemy czytać z większą przyjemnością, wykorzystując bodźce emocjonalne do przyswojenia materiału leksykalnego. Niektórzy doradzają też czytanie przekładów prozy polskiej na język obcy. Czy jest to dobre rozwiązanie? Według mnie na pewno nie zaszkodzi, choć ciekawszy i bardziej wartościowy jest jednak kierunek przeciwny.

No dobrze. Wiemy już, co czytać i warto teraz zastanowić się nad tym JAK czytać. Są różne strategie i poglądy na ten temat. Niektórzy czytają w ogóle nie sprawdzając w słownikach znaczenia słów. Jeśli czegoś się nie domyślą – trudno. Zaletą takiego rozwiązania jest utrzymanie tempa. Inni sprawdzają w słownikach na bieżąco te słowa, które są niezbędne do zrozumienia treści. Jeszcze inni podkreślają lub zakreślają w tekście takie wyrazy (nie róbcie tego w pożyczonych książkach!) i sprawdzają ich znaczenie później. Najlepiej oczywiście będzie, jeśli nowo poznane słowa postaramy się czym prędzej wykorzystać w jakiejkolwiek sytuacji komunikacyjnej. Ja osobiście polecam wypisywanie z pewnej partii tekstu (np. z jednego rozdziału) kilku do kilkunastu słów, które chcielibyśmy przenieść z zasobów biernych do czynnych – niech będą one podstawą do dalszej pracy. To, co i kiedy tłumaczymy jest naszym wyborem. Z pewnością jednak nie warto tłumaczyć i próbować przyswajać wszystkiego, bo jest to doskonała i skuteczna recepta na szybką frustrację.
Niektórzy polecają równoległe czytanie oryginału i przekładu. Taka technika jest niewątpliwie ciekawa, choć bardziej polecałabym ją zaawansowanym czytelnikom zainteresowanym technikami translatorskimi. Pamiętajmy bowiem, że tłumaczenie literackie nie jest wiernym i dosłownym przekładem!

Jakie są zalety czytania ekstensywnego? Ogromne! Czytając dużo rozbudowujemy i utrwalamy zasób słownictwa, a przy tym słów uczymy się w kontekście – poznajemy ich różne formy gramatyczne i naturalne połączenia z innymi wyrazami. Im więcej czytamy, tym lepsza jest nasza ortografia – tutaj śmiało można powiedzieć, że ilość przekłada się na jakość. Czytając poznajemy naturalny język literacki z wszystkimi jego niuansami, przyswajamy całe konstrukcje i struktury składniowe, dzięki czemu wzbogaceniu ulegają nasze wypowiedzi. O takich zaletach jak dostęp do literatury, która nie została przetłumaczona na język polski czy też poznawanie kultury już nie wspomnę, bo to jest sprawa oczywista.

Co zatem robić, żeby uczyć się języka obcego czytając? Czym prędzej zabrać się za lekturę – interesującą, dostosowaną do naszego poziomu znajomości języka obcego (najlepiej na poziomie nieco wyższym) i napisaną poprawnym językiem. A potem wypracować sobie najprzyjemniejszy sposób pracy ze słownictwem. Nie zapominajmy bowiem, że czytanie ekstensywne to czytanie dla przyjemności!

c.d.n.