Jak uczyć się czytać w języku obcym i jak uczyć się języka obcego czytając? (Cz. II)

W pierwszej części tego artykułu pisałam o zaletach czytania podczas nauki języków obcych oraz o sposobach nauki czytania – ekstensywnym i intensywnym. Pierwszy z nich nazywany jest również czytaniem dla przyjemności, co wcale nie oznacza, że drugi sposób czytania tekstów obcojęzycznych nie może być atrakcyjny dla uczącego się. Jest to po prostu inna forma pracy z tekstem. Zwykle czytaniem intensywnym nazywane się ćwiczenia podczas zajęć z lektorem, które prowadzą do rozwoju sprawności czytania w języku obcym, choć oczywiście możliwa jest również praca indywidualna. Dla tych, którzy chcą pracować z tekstami samodzielnie, doskonaląc umiejętność czytania ze zrozumieniem, przybliżę kilka przykładowych rodzajów ćwiczeń. Najłatwiej jest oczywiście pracować z podręcznikiem, w którym ćwiczenia są już przygotowane, choć bardziej kreatywni i posiadający więcej samozaparcia uczący się mogą wykorzystać również teksty samodzielnie wybrane np. z prasy, Internetu lub fragmenty książek.

Przy nauce czytania ze zrozumieniem często wykorzystywane są ćwiczenia typu prawda/fałsz. W podręczniku pod tekstem przygotowane są stwierdzenia zgodne lub niezgodne z treścią tekstu, a do uczącego się należy wybór, która z opcji (prawda lub fałsz) jest w danym wypadku adekwatna. Na wyższych poziomach nauki dobrze przygotowane ćwiczenia tego typu wcale nie są łatwe, a odpowiedzi nie muszą być oczywiste – przygotowane stwierdzenia mogą być np. generalnie prawdziwe, ale w odniesieniu do konkretnego tekstu (np. do cytowanej w treści wypowiedzi) są fałszywe. Dlatego wybór prawidłowej odpowiedzi, czyli właściwe wykonanie ćwiczenia wymaga dokładnego zapoznania się z tekstem.

Innym rodzajem ćwiczenia jest nadawanie tytułów częściom tekstu. Zadaniem uczącego się jest podział tekstu na logiczne treściowo części i krótkie, w postaci tytułu, scharakteryzowanie ich zawartości. Ćwiczenie to jest możliwe do wykonania nawet w przypadku braku szczegółowego zrozumienia tekstu i ma charakter nie tylko bierny, receptywny, ale wymaga również kreatywności. Zdecydowanie łatwiejszą wersją ćwiczenia jest połączenie gotowych tytułów z poszczególnymi częściami tekstu. Takie ćwiczenie można przygotować również samodzielnie np. drukując opublikowany w Internecie i zaopatrzony w śródtytuły artykuł, wycinając śródtytuły, a po zapoznaniu się z tekstem umieszczając je we właściwych miejscach.

Praca z tekstem jest doskonałą formą poszerzania zasobów leksykalnych. Istnieje szereg ćwiczeń rozwijających znajomość słownictwa. Należą do nich np. zadania, które mają na celu kształtowanie umiejętności domyślania się znaczenia słów i wyrażeń na podstawie kontekstu (rozpoznawanie w tekście wyrazów bliskoznacznych i przeciwstawnych, łączenie wybranych słów z podanymi definicjami, odgadywanie opuszczonych wyrazów, tworzenie map słów pokrewnych tematycznie i in.), czy też rozwijające znajomość słowotwórstwa np. dopisywanie do wybranych słów różnych części mowy (np. biegać – bieg, biegacz, przebiec, biegnąc, biegnący).

Praca z tekstem jest też doskonałym punktem wyjścia do rozwijania innych sprawności językowych – mówienia i pisania. Temu służą np. ustne lub pisemne odpowiedzi na pytania odnoszące się do tekstu, streszczanie poszczególnych fragmentów lub całego tekstu, dopisywanie ciągu dalszego, formułowanie przypuszczeń na temat treści tekstu na podstawie jego tytułu (przed czytaniem) itd. Doskonałą formą nauki słownictwa i rozwoju sprawności pisania jest wybór z tekstu kilku lub kilkunastu słów i napisanie np. listu lub krótkiego opowiadania z wykorzystaniem tych wyrazów. Jeśli istnieje taka możliwość warto podyskutować na temat tekstu z innymi czytelnikami – najlepiej po wcześniejszej pracy ze słownictwem, wykorzystując nowo poznane wyrazy. To pozwala nie tylko na rozwój sprawności mówienia, ale i utrwala leksykę i przenosi ją z zasobów biernych do czynnych.

Ucząc się języków obcych i pracując z tekstami warto mieć świadomość tego, że czytamy teksty (również w języku ojczystym) w różnym stopniu zagłębiając się w ich zrozumienie, w zależności od celu jaki chcemy osiągnąć. W związku z tym możemy rozróżnić czytanie:

• pobieżne (powierzchowne) – jeśli chcemy dowiedzieć się o czym jest tekst;

• orientacyjne – sprawdzenie czy tekst zawiera istotne z naszego punktu widzenia informacje;

• selektywne (skanowanie) – wyszukiwanie w tekście określonych informacji;

• dogłębne (całkowiete) – czytanie z pełnym zrozumieniem całego tekstu.

Dobrze przygotowane zestawy ćwiczeń do tekstów rozwijają wszystkie z powyższych sposobów zapoznawania się z treścią.

Dlaczego warto czytać ucząc się języka obcego? Dlatego, że niesie to za sobą cały szereg korzyści podczas nauki np. poszerzanie zasobu słownictwa, możliwość doskonalenia sprawności mówienia i pisania, czy wreszcze pogłębianie znajmości kulutry i realiów danego kraju. Dlaczego warto doskonalić sprawność czytania w języku obcym? Dlatego, że sprawność ta jest nie do przecenienia, jeśli mamy do czynienia z językiem obcym w pracy czy w codziennym życiu, np. umiejętność czytania pobieżnego i orientacyjnego pozwala w znacznym stopniu zaoszczędzić czas, jeśli przeglądamy witryny internetowe czy też oferty potencjalnych dostawców w celu wybrania tych właściwych, w zapoznanie których się zagłębimy. Czas oszczędzamy również dzięki umiejętności skanowania, gdy szybko musimy wydobyć potrzebną nam informację z dłuższego tekstu. Nie trzeba chyba podkreślać, jak bardzo przydaje się dogłębne zrozumienie całego tekstu np. przy zapoznawaniu się z treścią umowy lub katalogu technicznego w języku obcym, a w handlu międzynarodowym takie sytuacje są przecież na porządku dziennym.

Czytajmy zatem jak najwięcej i pracujmy z tekstami na różne sposoby – czas poświęcony na ćwiczenia z pewnością nie będzie stracony i będzie procentował w przyszłości.